آثار البلاد و اخبار العباد (کتاب)آثار البلاد و اخبار العباد، کتابی با موضوع جغرافیای عمومی به زبان عربی تألیف زکریا بن محمد بن محمود قزوینی ملقب به زکریای قزوینی است. در این کتاب مطالبی پیرامون اطلاعات جغرافیایی، ادبی، تاریخی و علمی با قلمی ساده و روان گردآوری شده است. این کتاب توسط جهانگیر میرزا قاجار به فارسی ترجمه شده است. ۱ - محتواکتاب به توصیف اقالیم سبعه زمین پرداخته و ضمن هر اقلیم وصف بلاد مختلف و شهرها و کوه‌ها و جزیره‌ها و دریاچه‌ها و رودها که به ترتیب حروف الفبا آمده و ضمن سخن از هر منطقه از همه مسائل مهم آن گفتگو می‌کند و از لحاظ تاریخی توضیحات کافی می‌دهد. همچنین سرگذشت مشاهیر مناطق مختلف به تفصیل یاد می‌شود که از میان آنها به تعداد زیادی از شاعران ایران برمی‌خوریم که روایت قزوینی قدیمی‌ترین اطلاع موجود درباره آن‌هاست. روی هم رفته در این کتاب اطلاعات جغرافیایی، ادبی، تاریخی و علمی فراوانی گردآوری شده است. قزوینی در این نوشته و سایر آثار خود سبکی روشن و عالی دارد و بدون شک در کار ساده کردن مطالب علمی به نحوی که مورد رغبت عامه واقع شود، یک نابغه است که پیچیده‌ترین موضوع‌ها را با مهارتی فوق‌العاده در قالبی روشن و جالب و دلپسند می‌ریزد. شاید برخی از خوانندگان، با خواندن بعضی مطالب کتاب، آنها را خرافه و افسانه بپندارند و از این جهت قدحی بر کتاب وارد سازند؛ ولی باید توجه داشت که آثار البلاد و کتاب‌های نظیر آن، آئینه تمام‌نمای فرهنگ جوامع زمان خود بوده‌اند و قزوینی از بزرگترین دانشمندان زمان خود به حساب می‌آمده است. ۲ - نسخهشناسیاین اثر نخستین بار توسط شرق‌شناس معروف آلمانی، فردیناند ووستنفلد در گوتینگن چاپ و منتشر گردید. این چاپ از روی مقابله و نقد علمی چهار نسخه خطی ذیل تهیه و تدوین گردیده است: ۱. نسخه کتابخانه سلطنتی برلین و جزء مجموعه به شماره ۱۳۳. ۲. نسخه کتابخانه هرتسوگ شهر گوتا به شماره ۲۳۴. ۳. نسخه متعلق به مجموعه شخصی دکتر جان لی، اهل هارت ول. ۴. نسخه کتابخانه لیدن هلند به شماره ۱۷۱۰ (۵۱۲). نسخه ترجمه فارسی این کتاب که توسط جهانگیر میرزا قاجار صورت گرفته و اصل آن به شماره ۲۴۳۹ در کتابخانه مرکزی و مرکز اسناد دانشگاه تهران نگهداری می‌شود. نسخه‌ای از کتاب با تصحیح و تکمیل میرهاشم محدث از روی ترجمه فارسی کتاب که توسط جهانگیر میرزا قاجار صورت گرفته تهیه شده و نخستین بار در سال ۱۳۷۳ ش به همراه مقدمه فردیناند ووستنفلد آلمانی بر کتاب که توسط دکتر عبدالکریم گلشنی، به فارسی برگردان شده، در قطع وزیری با جلد گالینگور در ۷۸۰ صفحه توسط «انتشارات امیرکبیر» تهران منتشر شده است. [۲]
تاریخ نوشته‌های جغرافیایی در جهان اسلامی، کراچکوفسکی، ص۲۸۱- ۲۸۷.
[۳]
کتاب ماه(تاریخ و جغرافیا)، نصرالله صالحی، شماره ۳۱، اردیبهشت ۱۳۷۹، ص۸.
۳ - پانویس
۴ - منبعنرم افزار جغرافیای جهان اسلام، مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی (نور). |